Zapošljavanje lica sa invaliditetom u Republici Srbiji uređeno je Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom. Pomenuti zakon jasno definiše osobe koje mogu da ostvare status lica sa invaliditetom na osnovu brojnih kriterijuma.

Nezaposlenom osobom sa invaliditetom se tako smatra svako lice koja ima između 15 i 65 godina, nije ni u kakvoj vrsti radnog odnosa, niti je ostvarilo pravo na rad, koje aktivno traži zaposlenje i nalazi se na evidenciji nezaposlenih lica u lokalnoj organizaciji za zapošljavanje.

Koja su prava i obaveze osoba sa invaliditetom?

Osoba sa invaliditetom ima pravo na utvrđivanje statusa i procenu radne sposobnosti, kao i na podsticanje zapošljavanja, radne i socijalne uključenosti. Na tržištu rada zakon promoviše jednake mogućnosti, zabranu svake vrste diskriminacije i rodnu ravnopravnost. Lica sa invaliditetom takođe imaju pravo na mere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije i na zapošljavanje kako pod opštim, tako i pod posebnim uslovima. Ovo drugo podrazumeva posebnu adaptaciju radnog mesta i radnih zadataka kako bi osoba sa invaliditetom mogla nesmetano da ispunjava zahteve radnog mesta.

Takođe, zakonom su obuhvaćene i mere aktivne politike zapošljavanja, zapošljavanje u posebno organizovanim oblicima zapošljavanja i radnog angažovanja osoba sa invaliditetom.

Kada govorimo o obavezama, osoba sa invaliditetom ima dužnost da se odazove na poziv za procenu radne sposobnosti i utvrđivanje statusa, da se uključuje u stručno usavršavanje, da aktivno traži posao i da prihvati profesionalnu rehabilitaciju. Ona treba da sarađuje sa stručnim licima u toku profesionalne rehabilitacije, da bude spremna da prihvati mere aktivne politike zapošljavanja i da prihvati zaposlenje ukoliko se ukaže prilika, a da je u skladu sa njenim profesionalnim sposobnostima.

Podsticanje zapošljavanja osoba sa invaliditetom

Za podsticanje zapošljavanja osoba sa invaliditetom nadležna je lokalna organizacija za zapošljavanje. Ova organizacija treba da pruža maksimum kada su u pitanju sprovođenje mera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije, kao i podsticanje samozapošljavanja i zapošljavanja osoba sa invaliditetom.

Šta je profesionalna rehabilitacija?

Profesionalna rehabilitacija je širok pojam. Obuhvata organizovanje i sprovođenje mera i aktivnosti koje imaju za cilj osposobljavanje za odgovarajući posao, zapošljavanje, održavanje zaposlenja, napredovanje u postojećem poslu ili promenu karijere. Uključuje i pomoć pri vođenju karijere, profesionalno informisanje, savetovanje i praćenje individualnog plana zapošljavanja, dokvalifikaciju, prekvalifikaciju, kao i razne druge programe za unapređenje radno-socijalne integracije.

Ako je osoba sa invaliditetom zaposlena, ona ima pravo na odsustvo za vreme trajanja profesionalne rehabilitacije i njoj ne može da prestane radni odnos zbog tog odsustva.

Štaviše, zaposlena osoba sa invaliditetom za vreme trajanja rehabilitacije ima pravo na naknadu zarade u visini 100% prosečne plate ostvarene u prethodna tri meseca pre uključivanja u ovaj program, a naknada zarade ne može biti manja od minimalca.

Takođe ima pravo na novčanu pomoć za vreme trajanja programa, i to za troškove prevoza za sebe i pratioca, ukoliko ga ima, u visini neoporezivog iznosa u skladu sa zakonom, ili u visini od 20% minimalne zarade, pod uslovom da se ovaj program izvodi u trajanju od najmanje 100 časova i ako osoba sa invaliditetom nije korisnik druge novčane naknade na osnovu invaliditeta.

Obaveza zapošljavanja lica sa invaliditetom

Svaki poslodavac koji ima od 20 do 49 zaposlenih morao bi da ima jednu osobu sa invaliditetom u radnom odnosu. Za 50 i više zaposlenih, dužni ste da zaposlite najmanje dve osobe sa invaliditetom. Na svakih narednih započetih 50 zaposlenih, dolazi još po jedan zaposleni sa invaliditetom. Izuzetak su novoosnovani poslodavci, koji nemaju ovu obavezu 24 meseca od dana osnivanja.

Ukoliko poslodavac ne zaposli osobe sa invaliditetom, on je u zakonskoj obavezi da uplati iznos od 50% trenutne prosečne zarade po zaposlenom u Srbiji za svaku osobu sa invaliditetom koju nije zaposlio. Sa druge strane, ako odluči da zaposli osobu sa invaliditetom koja se zapošljava pod posebnim uslovima, može da ostvari pravo na refundaciju troškova koji su nastali kao posledica prilagođavanja radnog mesta za zapošljavanje te osobe.

Konačno, ako poslodavac zaposli na neodređeno osobu sa invaliditetom koja nema radnog iskustva, ostvariće pravo na subvenciju zarade za tu osobu, i to u trajanju od 12 meseci u iznosu do 75% ukupnih troškova zarade, uključujući doprinose za obavezno socijalno osiguranje, ali ne više od minimalca utvrđenog u skladu s propisima o radu.

Kaznene mere

Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom propisuje novčanu kaznu od 200.000 do milion dinara u slučaju da poslodavac ne zaposli osobu sa invaliditetom, odnosno od 10.000 do 50.000 dinara za odgovorno lice u pravnom licu, a kazne se kreću u rasponu od 5.000 do 400.000 dinara za preduzetnike. Za sprovođenje kaznenih mera nadležni su poreski inspektori.

Ovo su samo neke od najbitnijih stavki koje smo izdvojili iz Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom u Srbiji.

Ukoliko imate dodatnih nedoumica u vezi sa ovom temom ili Vam je potrebna stručna pomoć – slobodno nas kontaktirajte putem formulara na sajtu, telefona ili imejla.